Het Spaanse duo Los Sara Fontan deed vorige week een Nederlandse minitournee met optredens in Amsterdam en Nijmegen. De tournee werd georganiseerd door Yugofuturism, dus een avond avontuurlijke muziek was bij voorbaat gegarandeerd.

Spaanse drummer Edi Pou heeft Nederlandse roots. Enkele van zijn in Nederland woonachtige familieleden waren naar Amsterdam afgereisd om hem samen met de klassiek getrainde violiste Sara Fontán in actie te zien. Het Spaanse duo Los Sara Fontan speelt instrumentale muziek die meerdere kanten opvliegt en op de rails wordt gehouden door een krachtige ritmische basis. Pou gebruikt naast zijn drumstel ook basklanken en samples die hij tot leven brengt door met zijn stokken op drumpads te tikken. Zijn instrumentarium deed me donderdag denken aan dat van de drummer van het Australische duo Party Dozen. Waar de Australiërs vorig jaar in OCCII stevig en swingend rockten met veel volume en overstuurd geluid, en een saxofoon in plaats van een viool, kozen de Spanjaarden voor meer afwisseling en subtiliteit.

Los Sara Fontan speelt een combinatie van minimal music (dankzij het vermenigvuldigde vioolspel van Fontán), filmmuziek en de postrock van bijvoorbeeld de Amerikaanse band Tortoise. Aan het eind van de set ratelden ritmepatronen die geïnspireerd waren door drum and bass, zoals je kunt horen in onderstaande video. De violiste speelde ook een kleine synthesizer en ging regelmatig op de knieën om de effectpedalen te bedienen die in een halve cirkel rond haar lagen opgesteld. Ze draaide aan meerdere knoppen om de vioolpartijen, die soms klonken als cello of gitaar, onherkenbaar te vervormen, te versnipperen en te herhalen. De drummer nam tijdens een van nummers naast haar plaats om de geluiden extra te manipuleren.

De twee muzikanten raakten tijdens het openingsnummer even van hun à propos omdat een onderdeel van het drumstel losraakte en ze al spelend een noodoplossing moesten bedenken. Sara Fontán vertelde na afloop van het optreden over de spanning die dat moment met zich had meegebracht. Het publiek niets van die spanning gemerkt. We zagen vooral veel concentratie, aanstekelijke energie en zichtbaar spelplezier.

Concertmaand februari ging van start met twee acts uit Chicago: celliste Tomeka Reid met haar kwartet in het Bimhuis en het trio FACS in OCCII. Van jazz naar postpunk.

Amerikaanse celliste Tomeka Reid stond vorig jaar juli op de cover van het Britse muziekblad The Wire. Die eervolle plek leverde haar zondag 2 februari niet automatisch een uitverkocht Bimhuis op. De linker- en rechtervleugel van de tribune bleven zo goed als leeg. Het kwartet van Reid heeft een voor jazz ongebruikelijke bezetting met zowel cello als contrabas. Je zou denken dat die combinatie een overheersend basgeluid oplevert, maar in de praktijk was daar geen moment sprake van. De celliste speelde met strijkstok en vingers vaak hoge noten. Ze begaf zich meer op de toonhoogte van gitarist Mary Halvorson dan die van bassist Jason Roebke. Reid en Halvorson speelden vaak gezamenlijk de gecomponeerde partijen. De gitaar week op onverwachte momenten af van de unisono gespeelde stukken om daarna weer terug te keren of een volkomen eigen zijweg te bewandelen door middel van een solo. Roebke volgde de ene keer meer de cello en de andere keer meer de gitaar. De drie snaarinstrumenten schoven zo vernuftig in elkaar over.

Jason Roebke, Tomas Fujiwara en Tomeka Reid

Halvorson verdraaide en vervormde haar rappe vingerspel door een van de effectpedalen als een soort tremolo te gebruiken. Met het pedaal accentueerde ze sommige noten en akkoorden door ze plotselinge duwtjes te geven. Noten sprongen een halve toonsoort hoger en akkoorden verplaatsen zich voor een milliseconde naar een ver weg gelegen octaaf. De imponerendste solo van drummer Tomas Fujiwara was die waarbij hij tijdens het roffelen afwisselend de voor- en achterkant gebruikte van twee zachte drumstokken. Roebke durfde meer dan eens van de toonsoort af te wijken. Compleet vrije improvisaties waren spaarzaam. De composities stonden voorop, zoals terug te vinden op het recente album 3+3.

Voordat FACS de afgelopen zaterdagavond in een volle OCCII zou afsluiten was het eerst de beurt aan het Amsterdamse viertal Hollow Drifter. Gitarist/zanger Guillaume Cal is de spil van de band. Zijn spel was technisch knap en de gitaar klonk clean en helder. Met gesloten ogen zou je denken dat de eerste gitaarsolo van avond gespeeld werd door David Gilmour van Pink Floyd. De rest van de band, met naast de ritmesectie ook een toetseniste/achtergrondzangeres, stelde zich dienstbaar op. Vloeistofdia’s op de achtergrond brachten het publiek terug naar de psychedelische jaren zestig. Muzikaal dwaalde Hollow Drifter vooral rond in de hardrock- en progressieve rockregionen van de jaren zeventig. Het totaalgeluid was imposant, maar wat betreft composities maakte de band minder indruk. Overgangen klonken eerder abrupt dan vloeiend en de afsluiter werd lang uitgerekt in de veronderstelling dat het dan vanzelf wel spannend zou worden.

FACS

Het trio FACS uit Chicago presenteerde zaterdag hun zesde studioalbum. Wish Defense was een dag voor het optreden uitgebracht door Trouble In Mind Records. Het is de laatste plaat waar Steve Albini als engineer aan werkte toen hij in mei vorig jaar onverwachts overleed. Zijn aantekeningen werden gebruikt om de muziek af te mixen. FACS maakt pittige art rock met even sierlijke als tegendraadse akkoorden van praatzingende gitarist Brian Case en warme new wave-effecten op de bas van Jonathan Van Herik. Drummer Noah Leger speelt net zo strak, afgemeten en dwingend swingend als Todd Trainer van Albini’s band Shellac. Live was Leger onvermoeibaar ijverig aan het trommelen, zonder dat zijn spel te druk of te vol werd. Brian Case wisselde uitgesmeerde akkoorden af met staccato tokkelwerk en liet de muziek ademen door soms even niet te spelen en zich op de vocalen te concentreren. De liefde van de band voor new wave werd extra bevestigd met FACS’ versie van het nummer Take Me To Your Heart van Eurythmics, afkomstig van het album North America Endless.

Mijn eerste weekend OCCII in 2025 begon vorige week al op donderdagavond met de presentatie van het cassette-album Salt van Marianna Maruyama & Hessel Veldman. Het eindigde zondag met een optreden van het trio eat-girls. Hieronder vind je een verslag in tekst en beeld.

Het eerste optreden op donderdag 23 januari was van experimentele muzikant Lucy Adlington a.k.a. Lucy Valentine uit Durham. Haar laatste album Vault Of Heaven (2023) is een multimediaproject met muziek voor kunstcollages waarbij de middeleeuwse representatie van het hemelse rijk vertaald wordt naar een wetenschappelijke benadering van objecten in kosmos. De hemels ingebeelde soundscapes op het album komen uit de mellotron, de oersampler uit de jaren zestig. De mellotron was donderdag niet meegenomen naar OCCII. In plaats daarvan werd een gitaar ingezet om hogere regionen te bereiken. Het zittend gespeelde optreden begon met lage drones, opgewekt door met een strijkstok heen en weer te gaan over de snaren. De noten en trillingen werden door middel van loops vermenigvuldigd zodat Lucy Valentine in haar eentje een band vormde die groter was dan Godspeed You! Black Emperor. Het stuk bouwde zich op via een crescendo waarin het geschraap van een mes over de snaren het effect teweegbracht van een stem die schreeuwend werd meegesleept door een lawine. Na een folk noir liedje volgde een slotdeel met bedreven gespeelde arpeggio’s die zowel links als rechts van mij werden vergeleken met het gitaarspel van The Durutti Column.

Lucy Valentine

Marianna Maruyama & Hessel Veldman presenteerden hun deze maand op het Belgische label Stroom uitgekomen cassette Salt, Veldman zittend achter zijn laptop en Maruyama met een notitieblok op de schoot. De teksten werden voorgedragen met een kalme, onbewogen dictie die soms maar net boven de begeleiding uitkwam. Er werd uiterste concentratie van de luisteraar vereist. Het werd gelukkig doodstil in OCCII. Ook het gefluister verstomde. Wat we hoorden waren gedichten of gedachten en dagboekfragmenten die klonken als gedichten. Het terugkerende thema in de teksten was de constante transitie van de eigen identiteit. None of us come from the places in which we live, wordt gezegd in Feeling Four. Veldman creëerde een mentaal landschap met in elkaar overvloeiende vertraagde geluiden waarvan de herkomst niet meer was te herkennen. Ze brachten me terug naar de soundscapes van David Lynch en Alan Splet voor de film Eraserhead (1977) die ik eerder in deze maand opnieuw had bekeken. Het album Salt is in mijn beleving de soundtrack voor een film waarin niet Henry Spencer het hoofdpersonage is, maar de vrouw die tegenover hem in de hal woont.

Gorgonzola Legs (Hessel Veldman, Herman te Loo en Gert-Jan Prins)

Na de kalmte van Marianna Maruyama & Hessel Veldman was het tijd voor de rusteloosheid van Gorgonzola Legs. Het IJmuidense experimentele muziekcollectief liet in de jaren tachtig van zich horen in kraakpanden en op enkele gerenommeerde podia en is sinds 2022 na ruim dertig jaar radiostilte weer actief. Geen optreden is hetzelfde en ook de muzikanten wisten niet hoe het concert in OCCII zou gaan verlopen. De vrije improvisaties hadden net zoveel verwantschap met jazz als met het kabaal dat een staalfabriek voortbrengt. Slagwerker Gert-Jan Prins bracht donderdag met drumstokken en gevonden voorwerpen eerder ruis voort dan ritmes. Er was meer cadans te bespeuren in het schrapen en schuren van gitarist Jos van Duijne. Herman te Loo blies beurtelings op de verschillende saxofoons en de basklarinet die hij als de gebroeders Dalton op een rijtje voor zich had gezet. Hessel Veldman voegde via gitaar en later de laptop effecten toe en liet waar nodig ook stiltes vallen om de muziek te laten ademen. Te Loo slingerde tussen het blazen door heel even wat boze teksten de zaal in (iets over een sultan of the sewer, meende ik te verstaan). Prins liet met elektronische instrumenten de speakers dreunen en vervormde zijn stem via de schelp van een koptelefoon die voor zijn mond hing. Het kwartet daagde ons niet alleen uit met volume maar ook wat betreft tijdsduur. Wanneer heeft een compleet vrije improvisatie zijn eindpunt bereikt? Het is een dilemma waar ook de luisteraar mee worstelt. Een paar keer dacht ik het perfecte einde te hebben gehoord, maar daar dachten de muzikanten anders over.

Thelma Cappello

Zondagavond 26 januari liep Thelma Cappello statig rondjes over de vloer van OCCII, omringd door het publiek. De zangeres en geluidsartiest uit Parijs had twee microfoons tegenover elkaar geplaatst waar ze beurtelings voor ging staan. Een van de twee was gekoppeld aan effectapparatuur. Cappello gebruikte haar stem als basis voor de composities. IJle zang werd aangevuld met Franse straatgeluiden, inclusief trams en sirenes. Met een paar draaien aan knoppen kon ze zichzelf tot een koor vermenigvuldigen. Het leek soms alsof de zangeres al dagdromend aan het neuriën was. Haar melodieën klonken als muzikale droedels en leverden in de eerste helft van het optreden mooie harmonieën op. De theatrale momenten konden mij minder bekoren. Het wisselen van schoeisel en het strooien met kleine notitiepapiertjes gaven de muziek geen meerwaarde. De afsluitende woordloze melodie leek wel heel erg op een schets van Vader Jacob.

eat-girls

Het debuutalbum Area Silenzio (2024) van eat-girls is een gevarieerde coldwave soundtrack voor een campy horrorfilm en ook geschikt als begeleiding bij een nachtelijk bezoek aan een spookhuis op een verlaten kermisterrein. De muziek komt langzaam op je af kruipen, zoals in On A Crooked Swing, of nerveus om je heen dansen. Hoge melodische partijen op basgitaar worden gespeeld met new wave effecten zoals we ze kennen van Joy Division en The Cure. Saints’ Discards kan zich vanwege de galm in de zang meten met het Friese trio The Homesick. Het nummer earthcore begeeft zich in dezelfde unheimliche sprookjeswereld als het Britse Pram. De drie bandleden zingen in het Engels, met uitzondering van Spaanstalige dansvloervuller Para Los Pies Cansados. De instrumentatie – met een ritmebox als aandrijfkracht – houdt de donkere jaren tachtig levend. Dat weerhield het piepjonge Franse trio uit Lyon er niet van om in OCCII heel opgewekt op het podium te springen. De meerstemmige koortjes vergrootten het feestgevoel. Het concert begon met liedjes in laag tempo en experimentele geluiden en mondde uit in het dansbare en door een sequencer extra opgezweepte A Kin waarin de gitaar als percussie-instrument werd gebruikt. Die afsluiter smaakte naar meer, maar meer kregen we niet.

In 2024 eindigde mijn concertjaar met The Ex in het Bimhuis. Het nieuwe concertjaar begon afgelopen zaterdag op dezelfde plek, ditmaal met vaste zitplaatsen en de Amerikaanse formatie Irreversible Entanglements.

Irreversible Entanglements zijn geliefde gasten in het Bimhuis. Dit was hun derde bezoek aan de Amsterdamse concertzaal aan de Piet Heinkade. Het Amerikaanse kwintet begon met een meer dan een uur durende aaneenschakeling van vrije improvisaties inclusief variaties op nummers van het relatief toegankelijke, vierde fysieke album Protect Your Light (2023), de eerste op het jazzlabel Impulse! De muzikanten hielden de set onder meer spannend door regelmatig van instrument te wisselen. Rietblazer Keir Neuringer legde zijn sopraan- en tenorsaxofoon terzijde om naast jazzakkoorden ook spacey geluiden uit een Fender Rhodes op te roepen. Trompettist Aquiles Navarro gaf vrij spel aan Forbidden Planet-achtige opwellingen uit een synthesizer. Drummer Tcheser Holmes verplaatste zich even naar de percussie-instrumenten links op het podium. Bassist Luke Stewart streek de snaren soms in plaats van te tokkelen. Ergens halverwege pakte hij een duimpiano, wat voor de andere bandleden een teken was om even gas terug te nemen.

Irreversible Entanglements (v.l.n.r.: Aquiles Navarro, Camae Ayewa en Keir Neuringer

Holmes’ vlotte drumwerk gaf de snelle nummers een onweerstaanbare drive. Breed glimlachend onderbrak hij de ritmestroom met onverwachte breaks. De set bevatte nauwelijks duidelijk afgebakende solo’s, van het soort dat traditiegetrouw wordt beloond met applaus. De blazers bleven merendeels met elkaar in dialoog. Een korte bassolo was vooral bedoeld als aanloop naar een volgende fase in de improvisatie. Pas in de kalme afsluiting mocht Navarro iets meer op de voorgrond treden, wat hij op bescheiden wijze deed. De vocalen van Camae Ayewa vormden de verbindende factor in de muziek. Ze kon kalm voordragen zoals Laurie Anderson dat ook doet en haar stem verheffen als een protestleider in de voorhoede van een demonstratie. Ayewa’s geëngageerde teksten bestaan niet uit politieke slogans, maar zijn poëtische woordassociaties met herhalingen en variaties daarop. Ik kon haar goed verstaanbare verbale zoektocht niet altijd helemaal volgen, maar ving genoeg trefwoorden op om de grote lijnen te herkennen.

Een paar dagen voor de inauguratie van het oranje monster in Washington D.C. is genoeg reden om de toekomst somber in te zien. De muzikanten lieten zich niet tot somberheid verleiden. Uiteindelijk werd het optreden een lofzang op de vrijheid. We can all be free. The devil can’t hold me, the system can’t hold me. We keep shining. Deze optimistische invalshoek werd doorgezet in de feestelijke toegift Protect Your Light.

Het Bimhuis-concert van Irreversible Entanglements is in z’n geheel terug te zien op YouTube.

Voordat de storm later vandaag 2024 wegblaast en plaats vrijmaakt voor 2025, laat ik hier mijn jaarlijstjes achter met albums, boeken, concerten en films die me het afgelopen jaar het meest konden bekoren.

Nieuwe albums (alfabetisch) Able Noise – High Tide

High Tide is de eerste vinyluitgave van het in Den Haag residerende Nederlands/Griekse duo Able Noise, bestaand uit George Knegtel (baritongitaar) en Alex Andropoulos (drums). Het duo heeft alle mogelijke middelen die de studio biedt ter hand genomen om de eigen capaciteiten en beperkingen om te zetten in composities die klinken als deconstructies. Alles wat als duo en in diverse gelegenheidsbezettingen is ingespeeld, wordt door het mengpaneel opgepeuzeld, verteerd en in nieuwe vorm uitgespuwd. Het werkproces begint direct extreem bij opener To Appease waar de toonhoogte van de gitaarakkoorden wordt bepaald door het manipuleren van de afspeelsnelheid van de bandrecorder.

Aidan Baker & Dead Neanderthals – Cast Down And Hunted

Elk jaar bezoek ik de Onafhankelijke Label Markt om onder meer nieuwe uitgaven aan te schaffen van Moving Furniture Records. Meerdere albums van dat label verdienen een plaats in dit lijstje, zoals de experimentele ambient van Bruno Duplant (du silence des anges) of Elif Yalvaç (Vection). Mijn keuze is uiteindelijk gevallen op de twee plaatlange drones van de samenwerking tussen Canadese gitarist Aidan Baker en het Nederlandse duo Dead Neanderthals. Een massieve muur ter bescherming van het naderende onheil.

Comes • Veldman – Manifest Exodus

Hessel Veldman nam onlangs afscheid als coördinator en redacteur Eigentijdse Muziek/Crosslinks van de Concertzender waar hij twintig jaar geleden begon met het maken van muziekprogramma’s. Hij heeft nu nog meer tijd voor het maken van eigen muziek, iets waar hij zich al sinds de jaren zeventig mee bezighoudt. Begin dit jaar verscheen Manifest Exodus, een album samen met Martijn Comes. Op zoek naar licht via donkere ambient en drones. De presentatie van Veldmans volgende album (samen met Marianna Maruyama) staat voor 23 januari 2025 gepland in OCCII met onder meer de terugkeer van de band Gorgonzola Legs.

Ibelisse Guardia Ferragutti & Frank Rosaly – MESTIZX

Als ik niet had opgelet stond deze top 10 volledig in het teken van uitgaven van International Anthem Recording Co., een van de meest in het oor springende avontuurlijke jazzlabels van de laatste jaren. Het label is gestart in Chicago waar ook drummer Frank Rosaly vandaan komt. Net als de in Bolivia geboren zangeres en performer Ibelisse Guardia Ferragutti woont hij in Amsterdam. De twee muzikanten haalden voor het album MESTIZX inspiratie uit hun Boliviaanse, Braziliaanse en Puerto Ricaanse roots in een zoektocht naar hun identiteit als muzikale nomaden. Latijns-Amerikaanse ritmes gaan moeiteloos samen met invloeden uit avant jazz, art punk, electronica en postrock.

Jeff Parker ETA IVtet – The Way Out Easy

Naast onder meer de Concertzender is Mixcloud een plek voor het (her)ontdekken van nieuwe muziek en vergeten klassiekers. Een van mijn favoriete programma’s is nog steeds de KOSMOS KLUB die Ajay Saggar samenstelt voor het Rotterdamse Radio WORM en Slack City Radio uit Brighton. Saggar plukt spontaan platen uit allerlei stijlen uit zijn collectie en laat met veel enthousiasme recente aanschaffen horen. Het meeste komt van krakend vinyl, dus er blijft wel eens een plaat hangen. Als een track een hele plaatkant in beslag neemt dan draait de dj die in complete vorm, zoals Late Autumn, de B-kant van het dubbelalbum The Way Out Easy van gitarist Jeff Parker met ETA IVtet (dat verder bestaat uit bassist Anna Butterss, drummer/percussionist Jay Bellerose en saxofonist Josh Johnson), een prachtig kalm opgebouwde melancholische improvisatie waarin niemand de hoofdrol opeist. Na het horen van Late Autumn bestelde ik The Way Out Easy direct bij Amsterdamse platenzaak Rush Hour.

Neighbours Burning Neighbours – Burning Neighbours

Burning Neighbours kon dankzij crowdfunding gerealiseerd worden. Het duurde even voordat het resultaat aan de wereld gepresenteerd werd, maar het was het wachten meer dan waard. Noise en melodie zijn in harmonie in nummers vol onverwachte wendingen. Emoties verspringen soms binnen een paar maten van kleur. Een schreeuw komt uit in een fluistering en gitaarakkoorden schuren als slijpstenen links en rechts in het geluidsspectrum tegen elkaar. Van vonk tot vlam tot ontlading.

Orchestre Tout Puissant Marcel Duchamp – Ventre Unique

Ventre Unique van het Zwitserse collectief Orchestre Tout Puissant Marcel Duchamp is een dartele avant-gardistische fusie van postpunk, folk, krautrock en Afrikaanse ritmes die me terugbrengt naar de tijd van genre-overschrijdende muziek uit de jaren tachtig van bijvoorbeeld OTPMD’s landgenoten Debile Menthol en labels als Crammed Discs en RecRec Music.

somesurprises – Perseids

Van alle platen in dit lijstje heb ik een fysiek exemplaar in huis, behalve van Perseids. Twee leden van de band somesurprises deden in 2024 een korte Europese tournee zonder merchandise op zak. Hopelijk komt de volledige band komend jaar alsnog naar Nederland. De band uit Seattle speelt een combinatie van dreampop en shoegaze, twee genres die ik niet bepaald volg. De dreamgaze van somesurprises is een wereld apart vanwege de elegante arrangementen en de zuivere engelenzang van Natasha El-Sergany.

Astrid Sonne – Great Doubt

Op het derde album van Deense componist en altviolist Astrid Sonne is de stem meer naar de voorgrond getreden, niet voor melodieuze uithalen, maar voor haast onbewogen gestelde vragen en uitingen van twijfels genesteld in arrangementen waarin songstructuren de confrontatie aangaan met experiment.

TRAINING with Ruth Goller – threads to knot

Bassist, componist en vocalist Ruth Goller had een productief jaar met de uitgave van haar tweede soloalbum Skyllumina en de heruitgave van het debuut Skylla uit 2021. Goller zingt op beide platen, alleen of in koor, al improviserend over verschillend gestemde baspatronen waarbij flageoletten de boventoon voeren. Op het album met het Duitse duo TRAINING klinkt haar sporadische zang galmend in de verte en gaat het zware basgeluid regelmatig door vervormingsapparatuur. De vrije improvisaties zijn tot stand gekomen door middel van het procedé cadavre exquis waarbij muzikanten thema’s, patronen en noten aan elkaar doorgeven waarvan de compositielogica pas gaandeweg duidelijk wordt. De uitkomst is ook voor de luisteraar telkens een (prettige) verrassing.

Albums (heruitgaven – alfabetisch)

• Aphrodite’s Child – 666 (1972)
• CHBB – CHBB (compilatie – 1981)
• Gastr Del Sol – We Have Dozens Of Titles (compilatie – 1993-1998)
• Grupo De Improvisacion Tercer Mundo – Un Hilo De Luz (1989)
• Noah Howard – Patterns (1973)
• Ike Yard – 1982
• Okay Temiz – Drummer Of Two Worlds (1980)
• Throbbing Gristle – The Third Mind Movements (2009)
• Toru Yamanaka & Teiji Furuhashi / Dumb Type Theater – Every Dog Has His Day (1985)
• Toru Yamanaka & Teiji Furuhashi / Dumb Type Theater – Plan For Sleep (1986)

Een selectie van muziek uit 2024 is te beluisteren via mijn account op Mixcloud.

Concerten (chronologisch)

Een van de beste optredens die ik in 2024 zag, was geen concert maar een marathonperformance tijdens het Holland Festival. Voor zijn project Sisyphe verplaatste de Canadese kunstenaar Victor Pilon twaalf dagen achter elkaar, zes uur per dag met een simpele schep een zandheuvel van de ene naar de andere kant in het Transformatorhuis op het Amsterdamse Westergasterrein. Hij nam zijn taak als scheppend kunstenaar wel heel erg letterlijk. Zijn inspiratie was het essay De mythe van Sisyphus van Albert Camus over een personage uit de Griekse mythologie dat, door de goden gestraft vanwege zijn hoogmoed, een grote ronde steen naar de bergtop moest verplaatsen om het voorwerp daar vervolgens naar beneden te zien rollen waarna hij weer opnieuw moest beginnen, tot in het oneindige. Een man met een schep en een hoop zand klinkt op papier niet bijster interessant, maar tijdens de kleine twee uur dat ik van het schouwspel meemaakte gebeurde te veel om hier even kort samen te vatten. Het was een louterende ervaring, deels veroorzaakt door de manier waarop Pilon de toeschouwers bij zijn project betrok. We waren niet alleen getuige van zijn op het eerste oog weinig zinvolle activiteit, maar werden ook uitgenodigd hem te helpen wanneer hij even bij moest komen van de fysieke arbeid. Door de schep over te nemen, even vast te houden en elkaar in de ogen te kijken werd het absurde (of, zoals u wilt, zinloze) bestaan draaglijk, al was het maar voor heel even.

• Abstract Concrete (OCCII, 1 februari)
• Library Card (Paradiso, 22 april)
• The Messthetics & James Brandon Lewis (Tolhuistuin, 23 mei)
• Vanity Project (Zaal 100, 14 september)
• Einstürzende Neubauten (TivoliVredenburg, 24 september)
• The Ex (Paradiso, 25 september)
• Tramhaus + Neighbours Burning Neighbours + Texoprint (Paradiso, 2 oktober)
• somesurprises (OCCII, 18 oktober)
• Party Dozen + Water Damage (OCCII, 7 november)
• Pascal Plantinga & friends (Paradiso, 10 november)

Boeken (alfabetisch)

Boeken namen sinds vorig jaar meer tijd in beslag dan films en dat is in 2024 niet minder geworden. Literatuur en film gaan mooi samen in Lichtspel, de Nederlandse vertaling van Daniel Kehlmanns Lichtspiel (2023). Op de kaft staat een illustratie van een scène uit Die Büchse der Pandora (1929), het zwijgende meesterwerk van Duitse filmregisseur G.W. Pabst. Het boek begint later, wanneer Pabst zijn Amerikaanse filmcarrière ziet stranden na de flop A Modern Hero (1934), vanwege familieomstandigheden terugkeert naar Duitsland en daar zijn werk voortzet onder de naziheerschappij. Er moet brood op de plank, tegen beter (ge)weten in. Hoogtepunt van het boek is de moeizame productie tijdens oorlogstijd van wat de regisseur zelf beschouwt als zijn potentiële laatste meesterwerk.

Dit zijn de overige memorabele boeken die ik in 2024 heb gelezen:

• Askruis (Antoine Sénanque) – Een middeleeuwse thriller met de pest als aanstichter.
• Blue Sisters (Coco Mellors) – Rouwverwerking in New York.
• Caledonian Road (Andrew O’Hagan) – De gestage afbrokkeling van het Verenigd Koninkrijk na Brexit.
• Het Gele Huis (Mieko Kawakami) – Een schrijnend drama over ongehuwde, laagopgeleide vrouwen overlevend aan de rand van de Japanse maatschappij.
• The God Of The Woods (Liz Moore) – Thriller over verdwijningen in Amerikaans vakantiepark legt klassenverschillen bloot.
• De Bewaring (Yael van der Wouden) – De Holocaust klopt aan bij een huis in naoorlogs Overijssel.
• James (Percival Everett) – The Adventures of Huckleberry Finn gezien vanuit het perspectief van een ontsnapte slaaf.
• Het Late Leven (Bernhard Schlink) – Een berustende vertelling over de kunst van het loslaten.
• Faxen aan Ger 6: Ik Kus Uw Handen Duizendmaal (Nicolien Mizee) – Openhartige en vaak grappige observaties over dagelijks menselijk gedrag.
• Long Island (Colm Toibin) – Hoe te ontsnappen aan benauwende kleine leefgemeenschappen zoals de aangetrouwde familie of een klein dorp waar iedereen elkaar kent.
• Orbital: A Novel (Samantha Harvey) – Het zicht vanuit een rond de aarde draaiend ruimtestation werpt op ontroerende en poëtische wijze een relativerend licht op ons nietige en kwetsbare aardse bestaan.
• Playground (Richard Powers) – Natuur en AI staan tegenover elkaar in een boek waarin de lezer op het verkeerde been wordt gezet.
• The Third Realm: A Novel (Karl Ove Knausgård) – In het derde deel van de reeks Morning Star worden iets meer vragen beantwoord over de invloed van een blackmetalband op de verschijning van een onverklaarbaar hemellichaam en het opstaan van de doden, maar er blijven nog heel veel raadsels over om met smacht uit te kijken naar de volgende delen.
• Wolf (Lara Taveirne) – Rouwverwerking in Vlaanderen.

Films (Blu-rays) The Agitator: Three Provocations From The Wild World Of Jean-Pierre Mocky

Vorig jaar ging het label Radiance van start met het uitgeven van minder bekende en soms totaal vergeten parels uit de wereldcinema. Ik had me voorgenomen om elke uitgave blind aan te schaffen, maar de stroom Blu-rays bleek niet bij te houden. Ik beperkte me dit jaar uiteindelijk tot wat ik bij Concerto in de schappen tegenkwam. Meerdere aangeschafte schijfjes liggen nog steeds te wachten om uit het plastic gehaald te worden. Een van de uitgaven waar ik het meest naar uitkeek was de box met drie films uit de jaren tachtig van Franse regisseur Jean-Pierre Mocky (1929-2019). Mocky had een krachtige visuele stijl en een scherp oog voor opvallende locaties. Na het zien van het labyrint aan vervallen straatjes in het plaatsje Annonay, dat in horrorfilm Litan (1982) tijdelijk een fictieve naam heeft gekregen, staat de Ardèche al een tijdje hoog in mijn lijstje met gewenste vakantiebestemmingen. En als het festival van de doden in Annonay geen jaarlijkse traditie is, dan zou het alsnog geïnitieerd mogen worden om de mysterieuze nachtmerrie weer tot leven te wekken. In de naargeestige satire Kill The Referee (1984) achtervolgen opgefokte voetbalsupporters een scheidsrechter en diens vriendin tot aan hun woning in het fotogenieke Les Espaces d’Abraxas dat later ook als filmlocatie gebruikt zou worden in onder meer Brazil (1985) en The Hunger Games: Mockingjay – Part 2 (2015). Derde film Agent Trouble (1987) sprak me iets minder aan, ondanks de aanwezigheid van Catherine Deneuve.

Closed Circuit (Giuliano Montaldo, 1978)

Eind jaren zeventig zag ik als tiener een Italiaanse televisiefilm over een moordmysterie dat zich afspeelt in een bioscoop tijdens de matineevoorstelling van een western. Het einde ben ik nooit vergeten, maar de titel wel. Een internetrubriek van Hans Beerekamp voor vragen over vergeten filmtitels maakte tientallen jaren later duidelijk dat ik niet de enige was op wie de film indruk had gemaakt. Het bleek te gaan om Closed Circuit (originele titel: Circuito Chiuso). De film was geschikt om in bioscopen te draaien, maar dat is er nooit van gekomen, op een enkele festivalvertoning na. Dit jaar verscheen in de VS eindelijk een versie op Blu-ray met allerlei interessante extra’s. De onderliggende kritiek op de toenemende invloed van film en televisie was me indertijd ontgaan, daarvoor was ik te veel bezig met het oplossen van het raadsel. Over de inhoud zal ik verder niets verklappen. Een verhaal van Ray Bradbury was in ieder geval een uitgangspunt, dus dan weet de kenner in welke hoek je het moet zoeken.

Overige heruitgaven:

• Dogfight (Nancy Savoca, 1991) Criterion
• Faraon (Jerzy Kawalerowicz, 1966) Second Run
• I, Excecutioner (Tai Kato, 1968) Radiance
• Lone Star (John Sayles, 1996) Criterion
• The Outcasts (Robert Wynne-Simmons, 1982) BFI
• Trenque Lauquen (Laura Citarella, 2022) Radiance

Teleurstellende heruitgave: The Linguini Incident (Director’s Cut)

David Bowie had gevoel voor humor, maar dat maakte hem nog geen komisch talent. De zanger wist dat hij vanwege zijn gebit ongeschikt was als love interest in een romantische komedie. Desondanks deed hij een poging in de Amerikaanse misdaadkomedie The Linguini Incident (1991). De film kreeg het groene licht van producer Arnold Orgolini die wel heel snel tevreden was met de eerste versie van het script dat regisseur Richard Shepard samen met Tamar Brott had geschreven tijdens een kortstondig hotelverblijf. De producer verwachtte waarschijnlijk een Desperately Seeking Susan II met eveneens Rosanna Arquette in de hoofdrol. Na een moeizaam maakproces, met financiering uit dubieuze bronnen en nog wat extra geld uit Bowie’s eigen zak, werd de film uit Shepards handen genomen en tot een versie gemonteerd waar hij zelf niet achter stond. De Amerikaanse première werd overschaduwd door rellen in Los Angeles na de vrijspraak van de politieagenten die Rodney King een jaar eerder hadden mishandeld. Dit jaar verscheen de director’s cut in een uitgebreide Blu-ray-uitgave inclusief het origineel. De nieuwe versie is korter, maar niet beter. Het gaat al helemaal mis wanneer in de openingsscène in een heel lelijk geel lettertype een totaal overbodige introductie wordt gegeven als vervanging voor weggeknipte scènes. De komische timing laat te wensen over omdat de acteurs zo te zien gedeeltelijk aan het improviseren zijn. De met veel plezier in een bijrolletje acterende Marlee Matlin is samen met het Dali-achtige decor van het restaurant een van de weinige lichtpuntjes. Cameraman Robert Yeoman zou later tot grote hoogten reiken in films van onder meer Wes Anderson.

Films in de bioscoop (alfabetisch)

Dit jaar ging ik beduidend minder vaak naar de bioscoop. Het was eenvoudiger geweest een lijst samen te stellen met de beste films die ik in 2024 niet heb gezien, zoals Bird, Los Delincuentes, A Different Man, Do Not Expect Too Much From The End Of The World en Soundtrack To A Coup d’État. Met wat schraapwerk heb ik een redelijk gevarieerde top tien bij elkaar verzameld met een moderne screwball-komedie, een Italiaans schelmenavontuur, een Iraanse opgestoken middelvinger, Australische dystopische sciencefiction, een Poolse aanklacht tegen politiek misbruik van vluchtelingen, een Belgisch potentieel liefdesverhaal met mos, een lesbische neo noir, een boeddhistische film die deels met gesloten ogen ervaren kan worden, een kantoorkomedie over doodsverlangen en een Holocaustfilm met personages die denken dat ze niet gadeslagen en beoordeeld worden (door ons, de geschiedenis en/of God zelve).

• Anora (Sean Baker)
• La Chimera (Alice Rohrwacher)
• Critical Zone (Ali Ahmadzadeh)
• Furiosa: A Mad Max Saga (George Miller)
• Green Border (Agnieszka Holland)
• Here (Bas Devos)
• Love Lies Bleeding (Rose Glass)
• Samsara (Lois Patiño)
• Sometimes I Think About Dying (Rachel Lambert)
• The Zone Of Interest (Jonathan Glazer)

Voordat de storm later vandaag 2024 wegblaast en plaats vrijmaakt voor 2025, laat ik hier mijn jaarlijstjes achter met albums, boeken, concerten en films die me het afgelopen jaar het meest konden bekoren.

Nieuwe albums (alfabetisch) Able Noise – High Tide

High Tide is de eerste vinyluitgave van het in Den Haag residerende Nederlands/Griekse duo Able Noise, bestaand uit George Knegtel (baritongitaar) en Alex Andropoulos (drums). Het duo heeft alle mogelijke middelen die de studio biedt ter hand genomen om de eigen capaciteiten en beperkingen om te zetten in composities die klinken als deconstructies. Alles wat als duo en in diverse gelegenheidsbezettingen is ingespeeld, wordt door het mengpaneel opgepeuzeld, verteerd en in nieuwe vorm uitgespuwd. Het werkproces begint direct extreem bij opener To Appease waar de toonhoogte van de gitaarakkoorden wordt bepaald door het manipuleren van de afspeelsnelheid van de bandrecorder.

Aidan Baker & Dead Neanderthals – Cast Down And Hunted

Elk jaar bezoek ik de Onafhankelijke Label Markt om onder meer nieuwe uitgaven aan te schaffen van Moving Furniture Records. Meerdere albums van dat label verdienen een plaats in dit lijstje, zoals de experimentele ambient van Bruno Duplant (du silence des anges) of Elif Yalvaç (Vection). Mijn keuze is uiteindelijk gevallen op de twee plaatlange drones van de samenwerking tussen Canadese gitarist Aidan Baker en het Nederlandse duo Dead Neanderthals. Een massieve muur ter bescherming van het naderende onheil.

Comes • Veldman – Manifest Exodus

Hessel Veldman nam onlangs afscheid als coördinator en redacteur Eigentijdse Muziek/Crosslinks van de Concertzender waar hij twintig jaar geleden begon met het maken van muziekprogramma’s. Hij heeft nu nog meer tijd voor het maken van eigen muziek, iets waar hij zich al sinds de jaren zeventig mee bezighoudt. Begin dit jaar verscheen Manifest Exodus, een album samen met Martijn Comes. Op zoek naar licht via donkere ambient en drones. De presentatie van Veldmans volgende album (samen met Marianna Maruyama) staat voor 23 januari 2025 gepland in OCCII met onder meer de terugkeer van de band Gorgonzola Legs.

Ibelisse Guardia Ferragutti & Frank Rosaly – MESTIZX

Als ik niet had opgelet stond deze top 10 volledig in het teken van uitgaven van International Anthem Recording Co., een van de meest in het oor springende avontuurlijke jazzlabels van de laatste jaren. Het label is gestart in Chicago waar ook drummer Frank Rosaly vandaan komt. Net als de in Bolivia geboren zangeres en performer Ibelisse Guardia Ferragutti woont hij in Amsterdam. De twee muzikanten haalden voor het album MESTIZX inspiratie uit hun Boliviaanse, Braziliaanse en Puerto Ricaanse roots in een zoektocht naar hun identiteit als muzikale nomaden. Latijns-Amerikaanse ritmes gaan moeiteloos samen met invloeden uit avant jazz, art punk, electronica en postrock.

Jeff Parker ETA IVtet – The Way Out Easy

Naast onder meer de Concertzender is Mixcloud een plek voor het (her)ontdekken van nieuwe muziek en vergeten klassiekers. Een van mijn favoriete programma’s is nog steeds de KOSMOS KLUB die Ajay Saggar samenstelt voor het Rotterdamse Radio WORM en Slack City Radio uit Brighton. Saggar plukt spontaan platen uit allerlei stijlen uit zijn collectie en laat met veel enthousiasme recente aanschaffen horen. Het meeste komt van krakend vinyl, dus er blijft wel eens een plaat hangen. Als een track een hele plaatkant in beslag neemt dan draait de dj die in complete vorm, zoals Late Autumn, de B-kant van het dubbelalbum The Way Out Easy van gitarist Jeff Parker met ETA IVtet (dat verder bestaat uit bassist Anna Butterss, drummer/percussionist Jay Bellerose en saxofonist Josh Johnson), een prachtig kalm opgebouwde melancholische improvisatie waarin niemand de hoofdrol opeist. Na het horen van Late Autumn bestelde ik The Way Out Easy direct bij Amsterdamse platenzaak Rush Hour.

Neighbours Burning Neighbours – Burning Neighbours

Burning Neighbours kon dankzij crowdfunding gerealiseerd worden. Het duurde even voordat het resultaat aan de wereld gepresenteerd werd, maar het was het wachten meer dan waard. Noise en melodie zijn in harmonie in nummers vol onverwachte wendingen. Emoties verspringen soms binnen een paar maten van kleur. Een schreeuw komt uit in een fluistering en gitaarakkoorden schuren als slijpstenen links en rechts in het geluidsspectrum tegen elkaar. Van vonk tot vlam tot ontlading.

Orchestre Tout Puissant Marcel Duchamp – Ventre Unique

Ventre Unique van het Zwitserse collectief Orchestre Tout Puissant Marcel Duchamp is een dartele avant-gardistische fusie van postpunk, folk, krautrock en Afrikaanse ritmes die me terugbrengt naar de tijd van genre-overschrijdende muziek uit de jaren tachtig van bijvoorbeeld OTPMD’s landgenoten Debile Menthol en labels als Crammed Discs en RecRec Music.

somesurprises – Perseids

Van alle platen in dit lijstje heb ik een fysiek exemplaar in huis, behalve van Perseids. Twee leden van de band somesurprises deden in 2024 een korte Europese tournee zonder merchandise op zak. Hopelijk komt de volledige band komend jaar alsnog naar Nederland. De band uit Seattle speelt een combinatie van dreampop en shoegaze, twee genres die ik niet bepaald volg. De dreamgaze van somesurprises is een wereld apart vanwege de elegante arrangementen en de zuivere engelenzang van Natasha El-Sergany.

Astrid Sonne – Great Doubt

Op het derde album van Deense componist en altviolist Astrid Sonne is de stem meer naar de voorgrond getreden, niet voor melodieuze uithalen, maar voor haast onbewogen gestelde vragen en uitingen van twijfels genesteld in arrangementen waarin songstructuren de confrontatie aangaan met experiment.

TRAINING with Ruth Goller – threads to knot

Bassist, componist en vocalist Ruth Goller had een productief jaar met de uitgave van haar tweede soloalbum Skyllumina en de heruitgave van het debuut Skylla uit 2021. Goller zingt op beide platen, alleen of in koor, al improviserend over verschillend gestemde baspatronen waarbij flageoletten de boventoon voeren. Op het album met het Duitse duo TRAINING klinkt haar sporadische zang galmend in de verte en gaat het zware basgeluid regelmatig door vervormingsapparatuur. De vrije improvisaties zijn tot stand gekomen door middel van het procedé cadavre exquis waarbij muzikanten thema’s, patronen en noten aan elkaar doorgeven waarvan de compositielogica pas gaandeweg duidelijk wordt. De uitkomst is ook voor de luisteraar telkens een (prettige) verrassing.

Albums (heruitgaven – alfabetisch)

• Aphrodite’s Child – 666 (1972)
• CHBB – CHBB (compilatie – 1981)
• Gastr Del Sol – We Have Dozens Of Titles (compilatie – 1993-1998)
• Grupo De Improvisacion Tercer Mundo – Un Hilo De Luz (1989)
• Noah Howard – Patterns (1973)
• Ike Yard – 1982
• Okay Temiz – Drummer Of Two Worlds (1980)
• Throbbing Gristle – The Third Mind Movements (2009)
• Toru Yamanaka & Teiji Furuhashi / Dumb Type Theater – Every Dog Has His Day (1985)
• Toru Yamanaka & Teiji Furuhashi / Dumb Type Theater – Plan For Sleep (1986)

Een selectie van muziek uit 2024 is te beluisteren via mijn account op Mixcloud.

Concerten (chronologisch)

Een van de beste optredens die ik in 2024 zag, was geen concert maar een marathonperformance tijdens het Holland Festival. Voor zijn project Sisyphe verplaatste de Canadese kunstenaar Victor Pilon twaalf dagen achter elkaar, zes uur per dag met een simpele schep een zandheuvel van de ene naar de andere kant in het Transformatorhuis op het Amsterdamse Westergasterrein. Hij nam zijn taak als scheppend kunstenaar wel heel erg letterlijk. Zijn inspiratie was het essay De mythe van Sisyphus van Albert Camus over een personage uit de Griekse mythologie dat, door de goden gestraft vanwege zijn hoogmoed, een grote ronde steen naar de bergtop moest verplaatsen om het voorwerp daar vervolgens naar beneden te zien rollen waarna hij weer opnieuw moest beginnen, tot in het oneindige. Een man met een schep en een hoop zand klinkt op papier niet bijster interessant, maar tijdens de kleine twee uur dat ik van het schouwspel meemaakte gebeurde te veel om hier even kort samen te vatten. Het was een louterende ervaring, deels veroorzaakt door de manier waarop Pilon de toeschouwers bij zijn project betrok. We waren niet alleen getuige van zijn op het eerste oog weinig zinvolle activiteit, maar werden ook uitgenodigd hem te helpen wanneer hij even bij moest komen van de fysieke arbeid. Door de schep over te nemen, even vast te houden en elkaar in de ogen te kijken werd het absurde (of, zoals u wilt, zinloze) bestaan draaglijk, al was het maar voor heel even.

• Abstract Concrete (OCCII, 1 februari)
• Library Card (Paradiso, 22 april)
• The Messthetics & James Brandon Lewis (Tolhuistuin, 23 mei)
• Vanity Project (Zaal 100, 14 september)
• Einstürzende Neubauten (TivoliVredenburg, 24 september)
• The Ex (Paradiso, 25 september)
• Tramhaus + Neighbours Burning Neighbours + Texoprint (Paradiso, 2 oktober)
• somesurprises (OCCII, 18 oktober)
• Party Dozen + Water Damage (OCCII, 7 november)
• Pascal Plantinga & friends (Paradiso, 10 november)

Boeken (alfabetisch)

Boeken namen sinds vorig jaar meer tijd in beslag dan films en dat is in 2024 niet minder geworden. Literatuur en film gaan mooi samen in Lichtspel, de Nederlandse vertaling van Daniel Kehlmanns Lichtspiel (2023). Op de kaft staat een illustratie van een scène uit Die Büchse der Pandora (1929), het zwijgende meesterwerk van Duitse filmregisseur G.W. Pabst. Het boek begint later, wanneer Pabst zijn Amerikaanse filmcarrière ziet stranden na de flop A Modern Hero (1934), vanwege familieomstandigheden terugkeert naar Duitsland en daar zijn werk voortzet onder de naziheerschappij. Er moet brood op de plank, tegen beter (ge)weten in. Hoogtepunt van het boek is de moeizame productie tijdens oorlogstijd van wat de regisseur zelf beschouwt als zijn potentiële laatste meesterwerk.

Dit zijn de overige memorabele boeken die ik in 2024 heb gelezen:

• Askruis (Antoine Sénanque) – Een middeleeuwse thriller met de pest als aanstichter.
• Blue Sisters (Coco Mellors) – Rouwverwerking in New York.
• Caledonian Road (Andrew O’Hagan) – De gestage afbrokkeling van het Verenigd Koninkrijk na Brexit.
• Het Gele Huis (Mieko Kawakami) – Een schrijnend drama over ongehuwde, laagopgeleide vrouwen overlevend aan de rand van de Japanse maatschappij.
• The God Of The Woods (Liz Moore) – Thriller over verdwijningen in Amerikaans vakantiepark legt klassenverschillen bloot.
• De Bewaring (Yael van der Wouden) – De Holocaust klopt aan bij een huis in naoorlogs Overijssel.
• James (Percival Everett) – The Adventures of Huckleberry Finn gezien vanuit het perspectief van een ontsnapte slaaf.
• Het Late Leven (Bernhard Schlink) – Een berustende vertelling over de kunst van het loslaten.
• Faxen aan Ger 6: Ik Kus Uw Handen Duizendmaal (Nicolien Mizee) – Openhartige en vaak grappige observaties over dagelijks menselijk gedrag.
• Long Island (Colm Toibin) – Hoe te ontsnappen aan benauwende kleine leefgemeenschappen zoals de aangetrouwde familie of een klein dorp waar iedereen elkaar kent.
• Orbital: A Novel (Samantha Harvey) – Het zicht vanuit een rond de aarde draaiend ruimtestation werpt op ontroerende en poëtische wijze een relativerend licht op ons nietige en kwetsbare aardse bestaan.
• Playground (Richard Powers) – Natuur en AI staan tegenover elkaar in een boek waarin de lezer op het verkeerde been wordt gezet.
• The Third Realm: A Novel (Karl Ove Knausgård) – In het derde deel van de reeks Morning Star worden iets meer vragen beantwoord over de invloed van een blackmetalband op de verschijning van een onverklaarbaar hemellichaam en het opstaan van de doden, maar er blijven nog heel veel raadsels over om met smacht uit te kijken naar de volgende delen.
• Wolf (Lara Taveirne) – Rouwverwerking in Vlaanderen.

Films (Blu-rays) The Agitator: Three Provocations From The Wild World Of Jean-Pierre Mocky

Vorig jaar ging het label Radiance van start met het uitgeven van minder bekende en soms totaal vergeten parels uit de wereldcinema. Ik had me voorgenomen om elke uitgave blind aan te schaffen, maar de stroom Blu-rays bleek niet bij te houden. Ik beperkte me dit jaar uiteindelijk tot wat ik bij Concerto in de schappen tegenkwam. Meerdere aangeschafte schijfjes liggen nog steeds te wachten om uit het plastic gehaald te worden. Een van de uitgaven waar ik het meest naar uitkeek was de box met drie films uit de jaren tachtig van Franse regisseur Jean-Pierre Mocky (1929-2019). Mocky had een krachtige visuele stijl en een scherp oog voor opvallende locaties. Na het zien van het labyrint aan vervallen straatjes in het plaatsje Annonay, dat in horrorfilm Litan (1982) tijdelijk een fictieve naam heeft gekregen, staat de Ardèche al een tijdje hoog in mijn lijstje met gewenste vakantiebestemmingen. En als het festival van de doden in Annonay geen jaarlijkse traditie is, dan zou het alsnog geïnitieerd mogen worden om de mysterieuze nachtmerrie weer tot leven te wekken. In de naargeestige satire Kill The Referee (1984) achtervolgen opgefokte voetbalsupporters een scheidsrechter en diens vriendin tot aan hun woning in het fotogenieke Les Espaces d’Abraxas dat later ook als filmlocatie gebruikt zou worden in onder meer Brazil (1985) en The Hunger Games: Mockingjay – Part 2 (2015). Derde film Agent Trouble (1987) sprak me iets minder aan, ondanks de aanwezigheid van Catherine Deneuve.

Closed Circuit (Giuliano Montaldo, 1978)

Eind jaren zeventig zag ik als tiener een Italiaanse televisiefilm over een moordmysterie dat zich afspeelt in een bioscoop tijdens de matineevoorstelling van een western. Het einde ben ik nooit vergeten, maar de titel wel. Een internetrubriek van Hans Beerekamp voor vragen over vergeten filmtitels maakte tientallen jaren later duidelijk dat ik niet de enige was op wie de film indruk had gemaakt. Het bleek te gaan om Closed Circuit (originele titel: Circuito Chiuso). De film was geschikt om in bioscopen te draaien, maar dat is er nooit van gekomen, op een enkele festivalvertoning na. Dit jaar verscheen in de VS eindelijk een versie op Blu-ray met allerlei interessante extra’s. De onderliggende kritiek op de toenemende invloed van film en televisie was me indertijd ontgaan, daarvoor was ik te veel bezig met het oplossen van het raadsel. Over de inhoud zal ik verder niets verklappen. Een verhaal van Ray Bradbury was in ieder geval een uitgangspunt, dus dan weet de kenner in welke hoek je het moet zoeken.

Overige heruitgaven:

• Dogfight (Nancy Savoca, 1991) Criterion
• Faraon (Jerzy Kawalerowicz, 1966) Second Run
• I, Excecutioner (Tai Kato, 1968) Radiance
• Lone Star (John Sayles, 1996) Criterion
• The Outcasts (Robert Wynne-Simmons, 1982) BFI
• Trenque Lauquen (Laura Citarella, 2022) Radiance

Teleurstellende heruitgave: The Linguini Incident (Director’s Cut)

David Bowie had gevoel voor humor, maar dat maakte hem nog geen komisch talent. De zanger wist dat hij vanwege zijn gebit ongeschikt was als love interest in een romantische komedie. Desondanks deed hij een poging in de Amerikaanse misdaadkomedie The Linguini Incident (1991). De film kreeg het groene licht van producer Arnold Orgolini die wel heel snel tevreden was met de eerste versie van het script dat regisseur Richard Shepard samen met Tamar Brott had geschreven tijdens een kortstondig hotelverblijf. De producer verwachtte waarschijnlijk een Desperately Seeking Susan II met eveneens Rosanna Arquette in de hoofdrol. Na een moeizaam maakproces, met financiering uit dubieuze bronnen en nog wat extra geld uit Bowie’s eigen zak, werd de film uit Shepards handen genomen en tot een versie gemonteerd waar hij zelf niet achter stond. De Amerikaanse première werd overschaduwd door rellen in Los Angeles na de vrijspraak van de politieagenten die Rodney King een jaar eerder hadden mishandeld. Dit jaar verscheen de director’s cut in een uitgebreide Blu-ray-uitgave inclusief het origineel. De nieuwe versie is korter, maar niet beter. Het gaat al helemaal mis wanneer in de openingsscène in een heel lelijk geel lettertype een totaal overbodige introductie wordt gegeven als vervanging voor weggeknipte scènes. De komische timing laat te wensen over omdat de acteurs zo te zien gedeeltelijk aan het improviseren zijn. De met veel plezier in een bijrolletje acterende Marlee Matlin is samen met het Dali-achtige decor van het restaurant een van de weinige lichtpuntjes. Cameraman Robert Yeoman zou later tot grote hoogten reiken in films van onder meer Wes Anderson.

Films in de bioscoop (alfabetisch)

Dit jaar ging ik beduidend minder vaak naar de bioscoop. Het was eenvoudiger geweest een lijst samen te stellen met de beste films die ik in 2024 niet heb gezien, zoals Bird, Los Delincuentes, A Different Man, Do Not Expect Too Much From The End Of The World en Soundtrack To A Coup d’État. Met wat schraapwerk heb ik een redelijk gevarieerde top tien bij elkaar verzameld met een moderne screwball-komedie, een Italiaans schelmenavontuur, een Iraanse opgestoken middelvinger, Australische dystopische sciencefiction, een Poolse aanklacht tegen politiek misbruik van vluchtelingen, een Belgisch potentieel liefdesverhaal met mos, een lesbische neo noir, een boeddhistische film die deels met gesloten ogen ervaren kan worden, een kantoorkomedie over doodsverlangen en een Holocaustfilm met personages die denken dat ze niet gadeslagen en beoordeeld worden (door ons, de geschiedenis en/of God zelve).

• Anora (Sean Baker)
• La Chimera (Alice Rohrwacher)
• Critical Zone (Ali Ahmadzadeh)
• Furiosa: A Mad Max Saga (George Miller)
• Green Border (Agnieszka Holland)
• Here (Bas Devos)
• Love Lies Bleeding (Rose Glass)
• Samsara (Lois Patiño)
• Sometimes I Think About Dying (Rachel Lambert)
• The Zone Of Interest (Jonathan Glazer)